Genelleşmiş Anksiyete Bozukluğu (GAD), kişinin günlük yaşamını etkileyen, aşırı ve sürekli endişe, kaygı ve gerginlik hisleriyle karakterize bir anksiyete bozukluğudur. Ayrıca GAD, bireyin belirli bir olay ya da duruma bağlı olmayan, geniş kapsamlı bir endişe hali yaşadığı bir durumdur.
Belirtiler
Esasında GAD\’nin belirtileri hem fiziksel hem de duygusaldır:
1. Duygusal Belirtiler:
- Sürekli bir kötü bir şey olacak hissi
- Kontrol edilemeyen endişeler
- Konsantrasyon zorluğu veya zihin bulanıklığı
- Rahatlayamama veya sürekli gergin hissetme
2. Fiziksel Belirtiler:
- Kas gerginliği (özellikle sırt, boyun ve omuzlarda ağrı)
- Uyku bozuklukları (uykuya dalamama, sık uyanma veya dinlendirici uyuyamama)
- Baş ağrısı, mide problemleri, bulantı
- Çarpıntı, terleme veya nefes darlığı
Nedenler
GAD\’nin kesin nedeni bilinmemektir. Bununla birlikte, genetik, biyolojik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu etkilidir.
- Ailede anksiyete bozukluğu öyküsü
- Beyindeki kimyasal dengesizlikler (serotonin, dopamin)
- Travmatik veya stresli yaşam olayları
- Kişilik özellikleri (örneğin mükemmeliyetçilik)
Genelleşmiş Anksiyete Bozukluğu Tedavisinde Kullanılan Psikoterapi Teknikleri
1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):
BDT, GAD tedavisinde en etkili yöntemlerden biri olarak kabul edilir. Bu terapi, bireyin olumsuz düşünce kalıplarını ve yanlış inançlarını belirleyerek bunları daha gerçekçi ve faydalı düşüncelerle değiştirmeyi hedefler. Ayrıca, bireye rahatlama teknikleri ve maruz bırakma gibi davranışsal beceriler öğretilir.
- Bileşenleri:
- Bilişsel yeniden yapılandırma: Olumsuz düşüncelerin sorgulanması ve alternatif açıklamaların geliştirilmesi.
- Rahatlama teknikleri: Derin nefes alma, gevşeme egzersizleri gibi tekniklerle bedensel gerginliğin azaltılması.
- Maruz bırakma: Kaygı uyandıran durumlara kontrollü bir şekilde maruz kalarak, korkunun üstesinden gelme.
2. Kabul ve Kararlılık Terapisi:
Bu yöntem bireyin olumsuz düşünceleriyle mücadele etmek yerine, onları kabul etmeyi ve bu düşüncelerle birlikte yaşamayı öğrenmesine yardımcı olur. Ayrıca bireyin anlık deneyimlerine odaklanmasını ve değerli bulduğu şeylere yönelmesini sağlar.
3. Mindfulness (Farkındalık) Temelli Terapi:
Mindfulness, bireyin anlık deneyimlerine karşı farkındalık geliştirmesini ve yargılamadan gözlemlemesini amaçlar. Bu terapi, kaygıya neden olan düşüncelerin farkına vararak, onlara takılı kalmadan zihni şimdiki ana yönlendirmeye yardımcı olur.
4. Destekleyici Psikoterapi:
Destekleyici psikoterapi, bireyin duygusal durumunu anlamak ve kabul etmek, kendine olan güvenini artırmak ve sosyal destek sistemini güçlendirmek üzerine odaklanır. Bu terapi, bireyin zorluklarla başa çıkma becerilerini geliştirmesine yardımcı olur.
5. Çözüm Odaklı Terapi:
Çözüm odaklı terapi, bireyin mevcut sorunları yerine, ulaşmak istediği hedeflere odaklanır. Bu terapi, bireyin güçlü yönlerini ve kaynaklarını kullanarak çözümler üretmesine yardımcı olur.
Genelleşmiş Anksiyete Bozukluğu Tedavisinde Kullanılan İlaçlar
Genelleşmiş Anksiyete Bozukluğu (GAB) tedavisinde kullanılan ilaçlar, bireyin semptomlarına ve tıbbi geçmişine göre seçilir. Genellikle anksiyete düzeyini azaltmayı, uyku düzenini iyileştirmeyi ve genel yaşam kalitesini artırmayı hedefler. GAB tedavisinde kullanılan başlıca ilaç sınıfları ve örnekleri şunlardır:
1. Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRIs)
SSRIs, GAB tedavisinde birinci basamak ilaçlar arasında yer alır. Bu ilaçlar serotoninin beyinde yeniden emilimini azaltarak etkisini artırır.
- Örnekler:
- Sertralin (Lustral)
- Escitalopram (Cipralex)
- Paroksetin (Paxil)
2. Serotonin-Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri (SNRIs)
Özellikle, serotonin ve norepinefrin düzeylerini düzenleyerek anksiyete semptomlarını hafifletir.
- Örnekler:
- Venlafaksin (Effexor XR)
- Duloksetin (Cymbalta)
3. Benzodiazepinler
Bu ilaçlar hızlı etkileri nedeniyle kısa vadeli kriz müdahalesinde kullanılır. Ancak bağımlılık riski taşıdıkları için uzun süreli kullanım önerilmez.
- Örnekler:
- Alprazolam (Xanax)
- Diazepam (Nervium)
- Lorazepam (Ativan)
4. Buspiron
Buspiron, genellikle GAB tedavisinde benzodiazepinlere alternatif olan bir ilaçtır. Yavaş etkili olmasına rağmen bağımlılık riski düşük olduğu için uzun vadede kullanım da mümkündür.
5. Trisiklik Antidepresanlar (TCAs)
Bilhassa SSRIs ve SNRIs\’a yanıt vermeyen hastalarda kullanılabilir, ancak yan etkileri nedeniyle genellikle ikinci basamak ilaçlardır.
- Örnekler:
- Imipramin (Tofranil)
- Amitriptilin
6. Antihistaminikler
Bazı antihistaminikler (örneğin, hidroksizin) sedatif etkileri nedeniyle kısa süreli anksiyete yönetiminde etkindir.
7. Pregabalin ve Gabapentin
Bu ilaçlar sinir sistemi üzerinde etkili olup bazı durumlarda anksiyete bozukluğu tedavisinde etkindir.
8. Beta Blokerler
Özellikle fiziksel anksiyete belirtilerini (ör. çarpıntı, titreme) azaltır.
- Örnekler:
- Propranolol
Psikoterapi ile Kombinasyon
Genellikle bu ilaçların etkili olabilmesi için Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) gibi psikoterapilerle birlikte uygulanması önemlidir.
Nihayetinde ilaç seçimi ve dozaj, bir psikiyatrist tarafından bireysel ihtiyaçlara göre belirlenmelidir. Eğer GAB tedavisi ile ilgili bir değerlendirme gerekiyorsa mutlaka bir uzmana danışmalısınız.
3. Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Düzenli egzersiz (stresi azaltabilir)
- Sağlıklı uyku düzeni
- Dengeli beslenme
- Stres yönetimi teknikleri (yoga, meditasyon)
Ne Zaman Yardım Almalısınız?
Eğer sürekli endişe hali, günlük yaşamınızı, ilişkilerinizi ve işlevselliğinizi etkiliyorsa, bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir. Esas itibarıyla GAD ile başa çıkmak, erken müdahale ve doğru tedaviyle mümkündür.